Oeddech chi'n gwybod mai Education yw'r E yn UNESCO? Mae addysg bob amser wedi bod yn ganolog i'n gwaith. Un o hoff offer Grŵp Addysg Biosffer Dyfi yw set o awyrluniau o’r ardal, a welwyd yma yn Ysgol Plascrug yn gynharach eleni. Wedi’i gosod allan mewn neuadd ysgol, mae’n ddigon mawr i ddangos y clytwaith o gaeau, coedwigoedd, llynnoedd, mynyddoedd a môr sy’n gwneud ein rhan ni o’r Biosffer byd-eang.
Oddi yno byddwn yn trafod sut y gall gweithgareddau dynol a'r amgylchedd weithio gyda'i gilydd, trwy enghreifftiau penodol. Yr hyn sy’n bwysig am Grŵp Addysg Biosffer Dyfi yw’r arfer o gydweithio. Yn hytrach na chystadlu am sylw athrawon, bu RSPB Ynys Hir, y Ganolfan Dechnoleg Amgen, Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt Sir Drefaldwyn, Addysg LEAF, Coetiroedd Dyfi ac eraill yn creu rhaglen ar y cyd. Roedd hynny’n golygu bod dysgwyr yn gorfod astudio nid yn unig bywyd gwyllt, ynni adnewyddadwy a ffermio, er enghraifft, ond hefyd y cysylltiadau – a’r tensiynau – rhyngddynt.
Eleni, mae cyllid gan Lywodraeth Cymru ac UNESCO UK (diolch i Gronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol) wedi ein galluogi i adnewyddu ein gweithgareddau. Dangosodd cyfarfod o ddwsin o ddarparwyr addysg ym mis Ionawr y brwdfrydedd sydd dros y Biosffer, tra bod dwy weminar athrawon gydag Eco-Sgolion Powys yn y gwanwyn yn ein galluogi i ddarganfod beth sydd ei angen ar athrawon. Yn olaf, roedd tair sesiwn Biosffer diwrnod cyfan mewn ysgolion ym mis Gorffennaf yn gyfle i weld sut mae pobl ifanc yn ymateb.
O hyn, rwy'n meddwl bod tri chasgliad wedi dod i'r amlwg.
Un yw pŵer y Biosffer i ddod â darparwyr addysg ynghyd. Mae dynodiad UNESCO yn rhoi pwrpas ychwanegol i addysg seiliedig ar le, gan greu cymuned o ddysgu lle gall meddwl newydd ddod i'r amlwg. Mae hefyd yn darparu cyd-destun byd-eang.
Un arall yw pa mor bwysig yw cefnogi ein hathrawon. Roeddent yn bendant eu bod eisiau mewnbwn allanol, boed hynny trwy groesawu arbenigwyr i'r ysgol neu fynd â'u dysgwyr ar ymweliadau safle. Fodd bynnag, bydd adnoddau bob amser yn gyfyngedig, ac mae angen rhywfaint o'r ymdrech i'w hyfforddi i ymgorffori negeseuon Biosffer yn eu haddysgu eu hunain. Enghraifft dda yma yw’r rhaglen Our City, Our World sy’n gysylltiedig â Biosffer yr Arfordir Byw yn Brighton a Hove.
Yma, gallem wneud mwy o ddefnydd o’r fframwaith Eco-Sgolion, sydd wedi’i gynllunio gyda’r un dull cydweithredol, yn ogystal â chysylltu â mentrau cenedlaethol, yn enwedig Cyngor Cymru ar gyfer Dysgu yn yr Awyr Agored ac wrth gwrs y Cwricwlwm Cymreig sy’n cefnogi dysgu awyr agored ochr yn ochr â dinasyddiaeth moesegol.
Ac yn olaf mae'r gwaith ar lawr gwlad, lle mae plant yn ymgysylltu'n uniongyrchol â'r byd o'u cwmpas. Er ein bod yn aml yn sôn am addysg yn cael ei ‘ddarparu’ i blant, yn ddelfrydol mae’n broses ddwy ffordd. Mae plant yn ysgolion Llanidloes, er enghraifft, wedi cael eu hysbrydoli gan Brosiect Gwennoliaid Duon y Biosffer i osod blychau nythu a helpu i fonitro’r adar, tra yn Ysgol Gynradd Comins Coch ger Aberystwyth, cynhaliodd disgyblion arolwg bywyd gwyllt ar hyd y llwybr beicio newydd yn ddiweddar.
Gyda chyllid UNESCO, bu disgyblion ysgol hefyd yn edrych ar gynhyrchu bwyd yn y Biosffer, gan flasu mêl o Fferm Gwenyn Wainwright a llaeth o Llaeth Jenkins, a ffrwythau a llysiau gan dyfwyr bach, gan ddysgu mwy am yr economi, yn ogystal ag ynni adnewyddadwy a bioamrywiaeth.
Mae darparwyr eraill wedi bod yn weithgar hefyd. Mwynhaodd un ysgol daith wersylla deuddydd ar hyd y Dysynni dan arweiniad elusen leol Art + Science. Ac mae Edible Mach wedi bod yn rhedeg Prosiect Pizza yn Nyffryn Dyfi am y ddwy flynedd ddiwethaf. Mae plant yn tyfu ac yn coginio cynhwysion ar gyfer pizza, mae arwyr a thyfwyr bwyd lleol yn cynnal sesiynau ystafell ddosbarth a sesiynau ymarferol ar bynciau cysylltiedig, a daw'r prosiect i ben ym mis Gorffennaf gyda phob plentyn yn gwneud a bwyta pizza pren yng ngardd yr ysgol.
Sut gallwn ni adeiladu ar hyn i gyd? Gallai’r Biosffer gryfhau’r ddwy elfen gyntaf yn arbennig, gan dynnu darparwyr addysg ac athrawon at ei gilydd a’u cefnogi i rannu syniadau a datblygu ymagwedd ar y cyd. Gall hyn wedyn greu cyd-destun lle gall gweithredoedd unigol - megis ymweliad â gwarchodfa natur neu sesiwn garddio yn yr ysgol - gael mwy o effaith. Mae hynny’n golygu bod gan yr amser a’r arian sy’n mynd i mewn i’r gweithgareddau hyn fudd parhaol.
Rydym yn benderfynol o adeiladu ar waith da’r Grŵp Addysg wrth i’r Biosffer symud i gyfnod newydd. Mae cymaint mwy y gallwn ei wneud o hyd, nid yn unig ar gyfer ein hardal leol ond ar gyfer Cymru gyfan. Beth yw eich barn chi?
Gan Jane Powell, Cydlynydd Biosffer. Delweddau gan y Biosffer a Edible Mach
Comments